|
|
SARNA
Sarna jest najmniejszym przedstawicielem żyjącej u nas zwierzyny połowej. Sylwetka sarny ma w sobie coś z delikatności, a nawet elegancji. Sarna ma drobną i proporcjonalną budowę, z tym że wyższy ma zad niż kłąb. Głowę ma trójkątną, klinowatą, szyję wąską, nogi cienkie i sprężyste, zakończone racicami i powyżej nich z tyłu raciczkami.
Suknia sarny w lecie, pd maja do końca września, jest czerwonobrązowa albo siwożółta. W okresie zimy nogi, głowa i cały spód tułowia są popielatobrązowe. Dolna warga i szyja od dołu są srebrzystoszare. W okolicy ogona, zupełnie niewidocznego (długości 2-3cm), na pośladkach sarna ma białą plamę nazywaną talerzem lub lustrem. Sarna żyje do 12-14 lat.
Kozioł ma długość ciała 105-130 cm, a w tym tułowia ok. 70 cm, wysokość w kłębie ok. 75 cm i masę 15-25 kg. Koza jest mniejsza o ok.10 %. Wielkość i masa we wschodniej części kraju zbliżone są do maksymalnych liczb podanych wyżej, natomiast w zachodniej części do minimalnych.
Sarny sa w zasadzie zwierzyną stałą w obranej ostoi; nie oddalają się od niej zbyt daleko. Także młode pokolenie zyje w poblizu miejsca urodzenia. Ma to wpływ na powtarzanie cech dziedzicznych, w tym także nieprawidłowości w zakresie kształtu i budowy poroża.
W jesieni i zimie sarny żyją w stadzie (rudlu), składającym się z kóz, koźlaków i kozłów.
W kwietniu rudle rozpadają się, gdyż ciężarne kozy oddalają się, aby znaleźć spokojne miejsce do okocenia się. Przebywają tam z koźlakiem przez kilka tygodni. Kozły natomiast w tym czasie opuszczają rudle w poszukiwaniu stałej ostoi na okres rui.
Kozły oznaczają granice swojej ostoi zapachem wydzielanym przez gruczoły, bronią dostępu swojej ostoi innym kozłom, tolerują natomiast przebywanie tam kozy, ale bez koźlaka. W tym czasie kozy chodzą osobno ze swoimi koźlakami, czasami łączą się dwie prowadzące z koxlakiami w mały rudel. Z nimi chodzą także niejednokrotnie ich ubiegłoroczne koźlaki
W czasie rui (lipiec-sierpień) panuje ożywienie wśród sarn, są one w ciągłym ruchu, kozły gonią rujne kozy, walczą z rywalami i bronią innym kozłom dostępu do swojej ostoi. Kozy rujne przez 3-4 dni pozostają przy swoich kozłach, a potem pozostawione przez kozła wracają wracają do swojego rudla. W czasie rui kozioł jest zawsze z jedna kozą. Jesienią kozły opuszczają ostoję i przyłączają sie do rudli.
Sarny korzystająz wodopojów bardzo chętnie, w szczególności w gorące dni lata. Dzienne zapotrzebowanie sarny na wode wynosi ok. 2-3 litrów.
Wśród kozłów obowiązuje hierarchiczność środowiskowa wynikająca z wieku. Młodsze kozły schodzą z drogi starszym. Sposób reakcji kozłów na zaniepokojenie jest rózny w zależności od wieku. Młody kozioł spłoszony ucieka, ale przystaje, ogląda się, czasami wraca, z ciekawości wyciąga szyję i kręci głową, potem ucieka i kilkakrotnie szczeka. Starszy, 2,5 letni, ucieka w takiej sytuacji daleko i szczeka z przerwami dość długo. Kozły im starsze, tym szczekają krócej i rzadziej, uciekając do swojej ostoi.
Sarny mają zdolność dostosowywania się do warunków terenowych i dlatego żyją prawie w każdym większym kompleksie leśnym, a także na dużych przestrzeniach bezdrzewnych. Sarny najczęściej spotyka się w lasach mieszanych lub liściastych, ale także w iglastych. Trzymają się w pobliżu brzegów lasu, gdzie zwykle jest bogatsze podszycie, różne krzewy i młode krzaki.
W lecie sarny z lasu przenoszą się na przyległe łąki i pola, skąd wracają po sianokosach i żniwach. Na terenach, gdzie są duże powierzchnie pól bez zalesienia i zabudowy, bytują tzw. sarny polne przebywające stale w uprawach polnych.
Satn liczbowy sarn zależny jest od warunków bytowania. W średnim łowisku stan liczbowy sarn może wynosić 8-12 sztuk na 100 ha, ale w dobrym łowisku leśnym 13-20 sztuk na 100 ha. Stan liczbowy sarn polnych wybitnie zależny jest od warunków i wobec tego waha się od 0-10 sztuk na 100 ha.
Wiosną i latem sarny żywią się trawą, młodymi pędami drzew, krzewów i ziołami. Charakterystyczne jest to, że zjadają one tylko niektóre rośliny, kierując się ich smakiem i zapachem. Sarny żerują na łąkach i oziminach oraz na brzegach lasu. Chętnie korzystają z dostępu do wody.
Latem sarny przebywają w wysokich trawach lub w zbożu, gdzie żerują w bliskości zalegania, na ścieżkach, rowach i miedzach. Po żniwach przechodzą do lasu, raczej bliżej jego skraju, gdzie żywią się miękkimi gałązkami, krzakami jagód i borówek, ziołami, grzybami, kasztanami, owocami dębów i buków. Zioła zjadają chętnie, stanowią one środek przeciwko pasożytom jelitowym. Na jesieni wchodzą głębiej w las, gdzie łatwiej im przeżyć okres zimy. Odkopują wtedy przednimi cewkami owoce drzew, delikatniejsze krzewy, wrzos i zioła. Chętnie żerują w maliniakach i jeżynach.
W zimie sarny zjadają gałązki drzew iglastych. Konieczne jest dokarmianie soczystą karmą (kartofle, kiszonki).
Sarny polne nie mają takiego wyboru karmy. Ich karmę stanowi żyto, lucerna, seradela, groch, czerwona koniczyna, przenica, biała koniczyna, jęczmień, jeżyny, perz i młode pędy drzew i krzaków rosnących przy drogach.
Sarna zjada dziennie 4-5 kg soczystej karmy.
Ruja sarn odbywa się od połowy lipca do połowy sierpnia, ale dodatkowo także w listopadzie-grudniu tych kóz, które nie zostały zapłodnione lecie. W rui mogą uczestniczyć kozy i kozły od drugiego roku życia, gdyz osiągają juzw tym czasie dojrzałość, jednak faktycznie uczestniczą w rui w zależności od liczbowego stosunku kóz i kozłów.
W okresie rui kozły szukają kóz, wietrząc za nimi z nisko opuszczonym łbem, kozy natomiast piskliwym głosem i wydzielanym zapachem, właściwym dla rui, sygnalizują swoja obecność.
Gody kozła i kozy trwają do czasu kiedy koza jest rujna. W tym czasie kozioł powtarza wiele razy pokrycie kozy. Potem kozioł kładzie się i wypoczywa i tak powtarza się to wiele razy przez 3-4 dni. Po tym czasie kozioł interesuje się juz inną rujną kozą i odbywa następne gody.
Ruja jest okresem największego ożywienia wśród sarn, w szczególności w słoneczne ciepłe dni. w tym czasie ujawniają się nawet stare kozły, które zwykle rzadko wychodzą z ostoi. Ruja sarn ma charakter monogamiczny, a więc innaczej niz jest to u jeleni.
Polowanie
Na sarny-kozły poluje się od 11 maja do 30 września. Na kozy i koźlęta od 1 października do 15 stycznia. Znajomość zwyczajów sarn, ich trybu życia, pora roku i dnia oraz warunki pogodowe, a także kondycja fizyczna myśliwego składają się w sumie na wybór właściwego sposobu polowania. Poluje się głównie w miejscach, gdzie sarny wychodzą na żer lub gdzie kręcą się o okresie rui. Do tego musi być dostosowany sposób polowania:
polowanie na podchód lub zasiadkę
polowanie na wab
polowanie z podjazdu
| |
